Struikelen over een olifant

Denkend aan een olifant zie ik een groot, sterk en wijs dier voor me. Ongetemd levend in zijn natuurlijke habitat. Dit majestueuze dier is in het wild allesbehalve aaibaar en zeer zeker niet over het hoofd te zien. In mijn werk kom ik ook regelmatig olifanten tegen. Weliswaar een ander soort, maar toch.

Olifant in de kamer

Deze denkbeeldige grote exemplaren staan prominent in het midden van de kamer van veel organisaties. Onzichtbaar en onbenoemd. Dat is dan ook de reden waarom veel werknemers over de olifant in de kamer struikelen. Als teamcoach zie ik dat medewerkers ‘duikgedrag’  vertonen, door weinig tot geen verantwoording te nemen. Zij schuiven taken af. Collega’s spreken óver elkaar in plaats van mét elkaar. Favoriete plek bij uitstek: de koffieautomaat. Terugtrekken naar het eigen stukje grondgebied in de organisatie, waar zij zich veilig en ongezien wanen. Ik benoem dit tijdens de sessies met het team als eilandjesgedrag. Medewerkers denken dat zij samen werken, in werkelijkheid werkt iedereen langs elkaar heen.

Symptomen

Bedeesde stilte bij de vraag of ik de enige ben die dit waarneemt. Oogcontact wordt in eerste instantie vermeden. Sommigen bestuderen met intense blik de motiefjes in de vloerbedekking en willen zeker niet de vraag krijgen. Bij het ‘informele overleg bij de koffieautomaat’ hadden zij het antwoord paraat. Nu is de kans groot dat zij rechtstreeks de vraag krijgen en man en paard moeten benoemen. Dat voelt niet veilig aan. Zij zwijgen om ‘goede relaties’ niet te schaden. De gevolgen van deze keuze en het bijbehorende gedrag hebben een behoorlijke contraproductieve uitwerking. Het gaat ten koste van mens en organisatie. Werksfeer wordt steeds negatiever, synergie tussen collega’s verdwijnt, verloop van personeel neemt toe, méér ontevreden klanten en een dalende omzet.

Mijn eigen struikelpartij

Ik sta erbij en kijk ernaar. Ik begrijp deze medewerkers maar al te goed. In mijn arbeidsverleden heb ik het fenomeen ‘de olifant in de kamer’ zelf ervaren in meerdere organisaties. Ik ben toen ook gestruikeld over een onzichtbare en doodgezwegen olifant. De bedrijfscultuur was ongezond. Wat ik zag, varieerde van vriendjespolitiek, pestgedrag, werk en klanten wegjatten bij collega’s tot het zaaien van angst en onrust binnen de diverse organisatiegeledingen. Een situatie verre van professioneel te noemen. Hieruit heb ik de nodige lering heb getrokken. De opgedane ervaring neem ik dan ook altijd mee in mijn ‘toolbox’.

"You cannot escape the responsability of tomorrow, by evading it today."

- Abraham Lincoln

De olifant aaibaar maken

Door het fenomeen ‘de olifant in de kamer’ te erkennen en te benoemen wordt het niet alleen zichtbaar maar ook bespreek- en behapbaar. Tijdens teamsessies stappen teamleden over de nodige drempels. Zij gaan de confrontatie aan met hun eigen angsten en onzekerheden door niet alleen het probleem maar zeker ook de oorzaak aan te pakken. Van belang voor een team is de huidige situatie en de context van de organisatie waarvoor zij werken. Gezamenlijk bepalen zij op teamniveau in het hier-en-nu, waar de stip op de horizon komt te liggen. Hoe en naar welke eindsituatie zij wensen toe te werken én welke doelen en resultaten dan behaald moeten zijn. Eigenaarschap en autonoom handelen zijn dan vaak kwaliteiten die nodig ontwikkeld moeten worden. Het gedrag van de teamleden is zichtbaar. Wat niet zichtbaar is, zijn de opvattingen en de drijfveren van teamleden, die erg bepalend zijn voor een team. Deze vormen het fundament van het denken en handelen van de individuele teamleden en beïnvloeden daardoor de effectiviteit en de resultaten van een team.

Afscheid nemen

Effectieve communicatie, feedback geven én ontvangen, professioneel gedrag in en buiten de organisatie, elkaar respectvol en collegiaal bejegenen schept al aardig wat randvoorwaarden om de olifant in de kamer zichtbaar en aaibaar te maken. Uiteindelijk is het doel om'dit dier' met zachte hand uitgeleide te doen naar zijn rechtmatige plek in de natuur waar hij thuishoort.

Mooie dag: Make it a good1!

Pieter Kuit | Team ontwikkelspecialist